گروه بین‌الملل «دیدبان»؛ انتشار خبر بسته شدن اماکن دیپلماتیک اسرائیل در خاک ترکیه تنها یک خبر و یا یک واقعه سیاسی نیست که برای آن ابعاد دیپلماتیک قائل باشیم بلکه موضوعیست که باید از حیث امنیتی، سیاست خارجی و خصوصاً مباحث اقتصادی مورد تحلیل قرار گیرد.
درست است که روز گذشته «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه، در نشست حزب عدالت و توسعه رسماً اسرائیل را مورد خطاب قرار می‌دهد اما حقیقت این است که تمامی این اظهارات و موضع گیری‌ها تا حدی زیادی ویترین سیاست خارجی ترکیه در قبال اسرائیل و تحرکات اخیر آن در قدس و مسجدالاقصی به شمار می‌رود.
اینکه اردوغان در متن سخنان روز گذشته خود اعلام می کند که "اسرائیل با عدم احترام به حریم حرم بیشترین آسیب را به خود وارد کرده و مسیر خطرناکی انتخاب کرده است" یا اینکه بیان می‌کند "اقدام دولت اسرائیل در خصوص اعمال ممنوعیت در مسجدالاقصی علیه مسلمانان و پیشروی در اشغال، کاسه صبر را لبریز کرده است" تنها نوعی پوشش شکلی برای سیاست‌های ترکیه قلمداد می‌شود.
اوج سخنرانی اردوغان در نشست حزب عدالت و توسعه که در مجلس کبیر ترکیه برگزار شده بود زمانی است که وی اعلام می‌کند «روزهای سخت قدس از زمان خروج "دولت عثمانی" آغاز و اکنون به کابوسى مبدل شده است. ترکیه در چارچوب حقوق بین الملل "دولت اسرائیل" که مشروعیت خود را در تل‌آویو به عنوان پایتخت به دست آورد را به رسمیت شناخت، اما قدس از موقعیت ویژه ای برخوردار و ۳ دین را در خود جای داده است که باید اهمیت آنها مد نظر قرار بگیرند.»
در تحلیل این جمله، تمامی عبارات را به صورت گذرا مد نظر قرار می‌دهیم اما دو عبارتِ «دولت عثمانی» و «دولت اسرائیل» بطن و شاکله تحلیلی متن فوق را تشکیل می‌دهد. چراکه اردوغان هرگاه که می‌خواهد وارد سناریویی خاص شود و منافع خود را در آن تامین کند مستقیماً به سوابق تاریخی اشاره می‌کند. نمونه آنرا در بحث موصل در پرونده عراق و همچنین اشاره به مناطق ترکمن نشین سوریه عیناً به چشم دیده و به گوش شنیده‌ایم و اینبار هم بحث مسجد الاقصی و قدس یکی دیگر از همین موضوعات است.
متاسفانه آنکارا در طول ماه‌ها و سال‌های اخیر اقدام‌های متضاد فراوانی از خود به نمایش گذاشته است؛ از یکسو اردوغان، به همراه نخست‌وزیر و وزیر خارجه ترکیه حملات اخیر نظامیان اسرائیلی به مسجد الاقصی را محکوم می‌کنند و در امتداد آنها «دولت باغچه‌لی» رهبر حزب حرکت ملی ترکیه این اقدام‌ها را به عنوان تروریسم دولتی تحلیل می‌کند اما چند روز بعد اردوغان در سخنرانی خود اعلام می‌کند که قدس پایتخت اسرائیل است و از مقام‌های تل‌آویو تنها درخواست می‌کند تا حقوق بشر را رعایت کنند.
اردوغان رسماً اعلام می‌کند که آرام نگه داشتن اوضاع فلسطین و قدس باعث می‌شود تا منطقه در صلح و ثبات بماند و به آشوب کشیده نشود و حتی شاهد هستیم که در برخی از اظهارات اعلام می‌کند که اسرائیل درصدد تصرف مسجد الاقصی است و حتی از مسلمانان دعوت می‌کند به این منطقه سفر کنند اما در جای دیگر بر طبل حمایت از نتانیاهو و دولت وی می‌کوبد. یعنی اردوغان از یکسو تلاش می‌کند تا اسرائیلی‌ها را به صورت تلویحی مورد حمایت قرار دهد و از جهت دیگر به دنبال آن است که تفکر ضدصهیونیستی در ترکیه سیر صعودی به خود نگیرد. تا جایی که استاندار شهر آدانا تظاهرات ضدصهیونیستی را لغو می‌کند و حتی دستور برخورد با معترضان را می‌دهد.
این روال و سیاست ترکیه در قبال اسرائیل تنها به بحث سیاسی و بین‌المللی ختم نمی‌شود بلکه دامنه آن به موضوع تبادل توریست و مناسبات اقتصادی هم کشیده شده است. تا جایی که آنکارا رسماً به دنبال گسترش مناسبات خود با تل‌آویو در عرصه توریست است. از جهت دیگر اخیراً شاهد بودیم که مجلس صادرکنندگان ترکیه (TIM) حدود ۱۲۰ شرکت ترکیه‌ای را که زیر نظر این مجلس فعالیت می‌کردند به سرزمین‌های اشغالی فرستاده است و اقدام به عقد قرارداد اقتصادی کرده‌اند. لذا مناسبات ترکیه با اسرائیل را باید فراتر از محور سیاسی و تحلیل‌های آن بدانیم.
اگر به کنفرانس اقتصادی داووس در سال ۲۰۰۸ نگاه بیاندازیم در آنجا می‌بینیم که اردوغان رسماً "شیمون پرز" که رئیس رژیم صهیونیستی بود را مورد انتقاد جدی قرار داد و حتی شاهد قطع روابط میان اسرائیل و ترکیه بودیم که تا حدودی می‌توان حمله نظامیان اسرائیل به کشتی مرمره را یکی از دلایل قطع روابط دانست اما نهایتاً سال گذشته شاهد عادی‌سازی روابط میان آنکارا و تل‌آویو بودیم.
از این جهت اینکه بگوییم با انتشار یک خبر آنهم در مورد تعطیل شدن سفارت اسرائیل در ترکیه؛ مناسبات دو طرف به چالش کشیده شده و مجدداً قطع روابط را شاهد هستیم، چنین تحلیل صحیح نیست. حتی به نظر می‌رسد اردوغان سعی دارد در پرونده سوریه و شاید هم در موضوع همه‌پرسی اقلیم کردستان تا حدی به اسرائیل نزدیک شود اما قطع روابط آنهم در حالت فعلی ممکن نیست و پرونده مسجدالاقصی تنها بهانه‌ای نمادین برای ترکیه قلمداد می‌گردد.
از جهتی دیگر باید توجه داشته باشیم که ترکیه رئیس دوره‌ای سازمان همکاری‌های اسلامی است و حتی می‌توانست در خصوص هتک حرمت مسجدالاقصی و قدس شریف نشست فوق‌العاده برگزار کند اما شاهد بودیم که مقام‌های آنکارا از برگزاری چنین نشستی خودداری کردند. ترکیه حتی می‌توانست از طریق سازمان کنفرانس اسلامی اقدام به کنشگری حقوقی در سازمان ملل کند اما مجدداً هیچگونه فعالیت و موضعی بر علیه اقدام‌های اسرائیل از این طریق صورت نگرفت؛ لذا به نظر نمی‌رسد که ترکیه در جهت ضربه زدن به تل آویو برآید، بلکه روابط آنکارا و اسرائیل در لایه‌های مختلف قابل رویت و لمس است.